تک بیتی های صائب تبریزی حرف اول را در ادبیات می زند - وبلاگ ساعت دیواری

به گزارش وبلاگ ساعت دیواری، سرویس ادبیات خبرنگاران : پروین ناهیدی به مناسبت فرارسیدن روز بزرگداشت صائب تبریزی در گفت وگو با ایبنا با بیان اینکه صائب تبریزی از شاعران بسیار برجسته کشور محسوب می گردد، عنوان نمود: زندگی صائب شبیه مولانا جلال الدین بلخی است. وی در تبریز به جهان آمد و پدرش از تجار معروف بود. صائب ده ساله بود که به همراه پدر به تماشا شاه عباس کبیر رفت زیرا شاه عباس تصمیم گرفته بود که همه ثروتمندان و تجار را در مرکز وقت که اصفهان بود دور هم جمع کند. صائب و پدرش هم در این گردهمایی شرکت کردند و مسیر زندگی صائب تغییر کرد. صائب به هندوستان سفر کرد که در آن موقع اشتراک ایران و هند، زبان فارسی بود.

وی با اشاره به اینکه صائب تبریزی نقش عمده ای در سبک هندی داشت، بیان نمود: صائب از قله نشینان سبک هندی است. این سبک مانند سایر سبک ها ویژگی هایی دارد که مهم ترین آن تخیلات قوی است. زبان فارسی بین زبان های جهان به لحاظ ساخت ترکیبات واژگانی در رده قوی ترین زبان هاست.

ناهیدی با بیان اینکه صائب تبریزی در سبک هندی ممتاز بود، بیان کرد: موضوع ساختن ترکیبات واژگانی خاص را هر شاعری در دوره خود دنبال نموده است. شاعران فارسی زبان در ترکیب سازی یکسان نیستند و یکی از شاعران برجسته در زمینه ساخت ترکیبات واژگانی، صائب بود. شاعران دیگر مانند بیدل دهلوی به لحاظ سبک تحت تاثیر صائب بودند. به عنوان مثال فانوس خیال را که صائب به کار برده یک ترکیب تازه و نوآوری است. تخیلات شاعر آن قدر قوی بوده که تشابهی بین فانوس و خیال برقرار نموده است.

این استاد دانشگاه با اعتقاد بر اینکه ردپای صائب تبریزی را می توان در ادبیات معاصر دید، اضافه نمود: تأثیرگذاری سبک صائب در شعر شاعران معاصر همانند سهراب سپهری نمایان است. صائب تبریزی از ایجادکنندگان سبک هندی بوده که بسیاری از شاعران دنباله رو وی بودند و شعرهای سهراب سپهری با عملکرد نیروی خیال به سبک هندی تعلق می گیرد.

نویسنده ویژگی های سبکی غزلیات صائب تبریزی با اشاره به اینکه به کارگیری صنعت های ادبی در اشعار صائب چشم گیر است، گفت: این شاعر برجسته بنیان گذار عوامل سبکی از جمله آرایه ها و صنعت هایی مثل حس آمیزی، تشبیه و واژگان کاربردی بوده است. در اشعار سهراب هم به تبعیت از صائب، صنعت های ادبی دیده می گردد. تفاوت صائب و سهراب این است که صائب به سبک کلاسیک شعر می گفته اما سهراب با شعر نو ویژگی های سبک هندی را بیان نموده است.

ناهیدی درباره خدمتی که صائب به ادبیات نموده است، بیان کرد: صائب تبریزی در عصری می زیسته که اوج تلاش و تلاش شاعران بوده است . در آن دوره زمینه های اجتماعی ایجاب می کرد که شاعران دور هم جمع شوند و رقابت داشته باشند. در واقع شرایط به گونه ای بود که بازار شعر و شاعری داغ بود.

وی یکی از ویژگی های سبک هندی را مضمون آفرینی و تصویرسازی دانست و گفت: آدم های معمولی نمی توانند حس تصویرسازی قوی داشته باشند و یک شاعر توانمند با تخیلات قوی می تواند آنچه در اطراف خود می بیند را با استفاده از سبک هندی به طبیعت پیوند بزند . چنین شاعر توانایی پیوندی بین انسان اشیا و طبیعت برقرار می نماید. صائب سبک و شیوه خاصی در شعر به وجود آورد. صائب این طرز سخن را از کجا آورده ای؟/ خنده بر گل می زند رنگینی اشعار تو

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه صائب برداشت های رنگارنگ از اطراف داشته است، بیان نمود: سهراب هم نگاهی مانند صائب داشته است؛ شبی مهتابی سهراب در کنار خانواده بوده و بشقاب های میوه جلوی هریک از افراد قرار داشته است و مهتاب بر لبه بشقاب ها خودنمایی می نموده که این چشم انداز به چشم او می آید و شعری می سراید.

وی بزرگترین خدمت صائب تبریزی به ادبیات را در وهله اول مضمون آفرینی ذکر کرد و اضافه نمود: خدمت دوم، تک بیت های صائب است. در بین قالب های شعر، فرد یا تک بیت وجود دارد. یک شاعر توانا در یک بیت معناهای زیادی را می گنجاند و معانی را در آن تک بیت آغاز و تمام می نماید.

ناهیدی با بیان اینکه تک بیتی های صائب تبریزی حرف اول را در ادبیات می زند، بیان کرد: آن قدر این تک بیت ها برجسته و خاص است که به شکل ضرب المثل درآمده است و به آنها امثال سائره می گویند. این مثل ها در اشعار شاعران سیر نموده و این ویژگی ها صائب را متمایز و خاص نموده است.

این پژوهشگر بعلاوه توضیح داد: نظیره گویی از دیگر خدمات صائب تبریزی به ادبیات است. نظیره گویی سخت است و کار هر شاعری نیست. در نظیره گویی شاعر تلاش می نماید مشابه شعر شاعری با همان مضمون را بسراید و یا در جواب شعر شاعر دیگری، شعری بسراید. صائب در نظیره گویی هم به شاعران قبل خود و هم شاعران معاصر خود توجه داشته است. صائب بیشتر از مولوی، خاقانی، حافظ و سعدی نظیره گویی نموده است. در حقیقت می توان گفت صائب به معنای واقعی نظیره گویی را باب کرد و به آن رنگ و بوی عرفانی داد.