حافظیه شیراز: از کریم خان تا گدار - وبلاگ ساعت دیواری

به گزارش وبلاگ ساعت دیواری، آرامگاه حافظ در شیراز از دیدنی های شیراز است که بازدید از آن را نباید از دست داد. حافظیه شیراز جایی در دشت مصلی است. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم در این دشت محلی به نام خاک مصلی بوده که در گذشته اهالی شیراز رفتگان شان را آنجا دفن می کردند. حافظ هم در خاکِ مصلی دفن شد. دشت مصلی دشتی سرسبز بوده و روزگاری دور در شیراز از خروجی دروازه اصفهان تا کوهپایه های کوه چهل مقام و در میان قسمت شمالی رودخانه خرم یا رودخانه فصلی به نام رودخانه خشک بوده. حافظ در اشعارش از باغ دنیا نما و دشت مصلی یاد نموده:

بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت / کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلی را

تاریخچه آرامگاه حافظیه

بعد از وفات حافظ حدودا 60 سال بعد در دوران تیموری، فرماندار فارس دستور ساخت بنای گنبدی شکل برای آرامگاه حافظ را می دهد. یک حوض بزرگ که با آب رکن آباد، معروف ترین قنات شیراز پر می شده هم در مقابل بنای یادبود حافظ ساخته می گردد. اما طولی نمی کشد که با روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی و پیش روی شاه در منطقه ها مختلف، به هر جا که می رسید بعضی ابنیه را ویران می کرد وقتی به آرامگاه حافظ رسید عده ای به شاه اسماعیل اصرار داشتند مقبره حافظ باید ویران گردد! می گفتند حافظ رند بوده و در مذهب او هم بسیاری مرددند که شیعه باشد. با وجود همه این حرف ها برای تخریب مقبره حافظ، شاه اسماعیل مقاومت می نماید و تفالی به اشعار حافظ می زند که در کتاب از سعدی تا جامی نوشته ادوارد براون بیت زیر نوشته شده:

حافظ ز جان محب رسول است و آل او/ حقا بدین گواه است خداوند داورم

از دیگر کسانی که در رفت و آمد بر مقبره حافظ بوده کریم خان زند است. مقبره حافظ و محوطه اطرافش بدست کریم خان زند محصور شد. در مقابل آرامگاه قناتی عبور می کرد که کریم خان روی آن را هم می پوشاند و روی آن یک تالار با چهار ستون سنگی و دو اتاق می سازند. کریم خان دستور می دهد یک سنگ مرمر بزرگ برای قبر حافظ بتراشند و چند بیت از اشعار حافظ را هم روی سنگ مقبره حافظ کنده کاری نمایند. سنگ مرمر بزرگی که برای مقبره حافظ ساخته شد بخشی از سنگ بزرگی بود که برای ساخت منبر مسجد وکیل شیراز استفاده شد. درباره هزینه گزاف و گران سنگ مرمر مقبره حافظ، کریم خان زند می گوید اگر آن را از طلا می ساختیم کمتر هزینه داشت! این سنگ مرمر هنوز بر روی مزار حافظ در آرامگاه حافظیه قرار گرفته است.

آرامگاه حافظ بعدها تغییراتی داشت که آخرین آن مربوط به بازسازی آندره گدار است. تالار کریم خانی در آرامگاه حافظ عرضش بیشتر شد و ستون های دو طرف آرامگاه حافظ در دو طرف به ده تا افزایش پیدا کرد البته سبک ستون ها از دوره کریم خان زند حفظ شد. حافظیه به دو قسمت نارنجستان در بخش جنوبی و آرامگاه در بخش شمالی تقشسیم می گردد. بالای چهار ستون وسطی آرامگاه حافظ همچنان نقاشی های قدیمی به جامانده دوران کریم خان زند را می توانید ببینید. درِ جنوبی حافظیه خیابان خرابات است که امروزه به آن گلستان می گویند. از خیابان گلستان وارد بخش نارنجستان می شوید، باغ را به سمت شمال ادامه دهید به تالار 20 ستونی می رسید، اینجا 9 پله قرار گرفته است که فلسفه جالبی دارد. دلیل قرار داشتن 9 پله قبل از ورود به آرامگاه نشان دهنده 9 مرتبه عالم معناست. باغ هم نشان دهنده همین جهانست. برای رسیدن به آرامگاه حافظ با گنبدی که به شکل کلاه دراویش است از جهان عبور می کنید از پلکان عالم معنا بالا می روید و در نهایت با پایین آمدن از پله وارد آرامگاه حافظ خواهید شد که جذابیت و جلوه خاصی دارد.

دفن حافظ چرا در خاکِ مصلی شیراز است؟

دفن حافظ داستانی دارد که البته تا امروز سند و مدرک چندانمی برایش پیدا نشده و فقط نسل به نسل داستان آرامگاه حافظ نقل شده تا به امروز رسیده. می گویند زمان وفات حافظ مفتی شهر با توجه به شایعاتی در خصوص حافظ، اجازه دفن حافظ را در قبرستان مسلمانان نمی دهد! برای جایگاه دفن حافظ اختلافات بالا می گیرد تا عده ای از بزرگان پیشنهاد می نمایند به خود اشعار حافظ رجوع گردد. ظاهرا تفال زدن به حافظ هم از همان زمان باب می گردد. اشعار حافظ را در سبدی می ریزند و بچه ای غزلی را بیرون می کشد. البته تاکید می کنیم که سندیت تاریخی این موضوع بسیار اندک است و فقط در کتاب ادوارد براون تاریخ ادبیات ایران اشاره ای به این موضوع شده؛ در این کتاب به بیت زیر اشاره شده:

قدم دریغ مدار از جنازه حافظ/ که اگر چه غرق گناه است می رود به بهشت

روز بزرگداشت حافظ چه زمانی است؟

20 مهر روزی است که در تقویم ایران به بزرگداشت حافظ اختصاص دارد. از سال 1376 هجری شمسی در تقویم ایران، 20 مهرماه به بزرگداشت حافظ اختصاص دارد. شخصی که این روز را در تقویم به ثبت رسانده برای دلیل انتخاب این روز در تقویم می گوید: وقتی دیوان حافظ را ورق می زنیم صحبت از مهر، دوستی و محبت است. بعلاوه شأن حافظ در بین شاعران بسیار بالا است و نمره حافظ بیست. بنابراین 20 مهر روز بزرگداشت حافظ نام گذاری شد.

ساعات بازدید از حافظیه شیراز

حافظیه شیراز در تمام فصول سال میزبان مسافران شیراز و مشتاقان خواجه حافظ شیرازی است. برای بازدید از آرامگاه حافظ پیشنهاد ما پاییز و البته بهار است. ساعت بازدید از آرامگاه حافظ از 8 صبح تا حدود 10 شب است.